Pi Günü

Pi Günü, ünlü matematik sabiti pi sayısı'nı kutlamak için oluşturulmuş bir gündür. Her yıl 14 Mart'ta kutlanır. (Amerikan tarih formatında 3/14 olarak göründüğü için)




(Tam tarih olarak ta 14 Mart Saat 1.59 olarak kabul edilmiştir.)



Pi Günü Türkiye'de ilk kez 2007'de Manisa Odtü Ülkem Koleji'nde kutlanmıştır. Ayrıca Pi Günü , ile ünlü bilim adamı Albert Einstein doğum günü aynı tarihe denk gelmektedir. Bazı bölgelerde pi değerinden (3.1415926..) yola çıkarak 14 Mart a pi günü denildiği gibi, 1:59:26 dan yola çıkarak , pi saati ve pi dakikası ve pi saniyesi gibi kavramlar ortaya çıkmıştır.Pi saati 1 , pi dakikası 59, pi saniyeside 26 dır

''''DÜNYA Pİ GÜNÜ Tarih: 08.03.2005 Saat: 12:32 Konu: Matematik Topluluğu Üçüncü Ayın On Dördü (3.14) * Dünya Pi Günü Doç.Dr. İlhan İÇEN Başlığa baktığınızda tıpçıların gününün ), bilinen enellerinden alındığı sanılmasın. Bir matematik sabiti olan Pi ( yakın değeri 3.14 dür. Bundan dolayı dünyada bazı matematikçiler üçüncü ayın on dördünü ‘Dünya Pi Günü’ olarak kutlamaktadırlar.(Bakınız Google ‘Pi Days’). Bugün Apple Pi pastaları yenilmekte, Happy Pi Day şarkıları söylenmekte, yine Pi basamakları notalarla eşleyerek oluşturulan küçük melodi eşliğinde Pi dansları yapılmakta, Pi besteleri çalınmakta, Pi nin basamakları ile kelimeleri eşlenmiş şiirleri okunmakta, Pi ödülleri dağıtılmakta, Pi yi 50, 100, 1000 basamağına kadar ezberleyenlerin gösterisi sunulmakta, günün anlam ve önemini belirten konuşmalar yapılmaktadır.

Tarihi M.Ö. 2000 yılına dayan Pi, bilindiği gibi büyüklüğü ve küçüklüğü fark etmeyen her çemberde yada daire de görülen bu matematik sabiti, çemberin çevresinin çapına bölümüyle elde edilir. Babiller Pi yi 3 veya 3.125 olarak almışlar. Mısırlılar 3.1604 olarak kullanmışlardır. Heredotas, Heredot tarihi eserinde Pi sayısı verdiği değer 3.58 dir. Archimedes ise Pi yi 3.1408 ile 3.1428 arasında bir sayı olarak düşünmüştür. Hata payı 0.002 dir. Çin ve Greek matematikçiler Pi yi 3.162 değerini bulmuşlardır. 1436 yılında ünlü Semerkantlı Türk Matematikci Giyasüddün Cemşid El Kaşi, ilk defa Pi sayısının değerini 16 ondalığa kadar hesaplamıştır. Risalet’ül fi Mahifül Daire isimli eserinde Pi için verdiği değer 3.1415926535898732 dir. Bu zamanın matematikçilerinden 200 yıl daha ilerde olduğunu kanıtlamıştır. Ayrıca ondalık sayılarla ilgili ilk bilgiler yine bu Türk bilginine aittir. 1596 yılında Lodolph, Pi yi 35 basmağa kadar, Abraham 1699 yılında 72 ondalığa kadar hesaplamışlardır. Daha sonra yarış kızışmış, bilgisayarlar icat edildikten sonra IBM ile 704 160 ondalığa, 1991 de Chundnovcky Kardeşler Pi yi 2 260 321 363 ondalığa kadar hesaplamayı başarmış, bilgisayar kitlenmiş ve hata vermiştir. 1999 yılında Prof. Kanada başkanlığında değişik üniversitelerde bir araştırma grubu Tokyo Üniversitesinde 206 158 430 300 ondalığa kadar hesaplandı. Son olarak Kasım 2002 de yine Prof. Kanada başkanlığında dokuz kişilik bir araştırma grubunun beş yıl süren program hazırlama safhasından sonra Tokyo Üniversitesinde Hitaci Süperbilgisayar ile 400 saate aşkın bir sürede 1.24 triliyon basamağa kadar hesaplamışlardır. Sonu bulunmayan bu sayı aslında iki ondalık sayı arasına sıkışmış bir sayıdır. 3.1414



Yani sonsuz fakat sınırlıdır. Çember gibi basit bir şekilde sonsuza kadar devam eden bir sayı çıkmaktadır. Çemberde Pi yi göremeyiz. Oralarda bir yerde işte. Pi sayısı çemberin karanlıkta kalan noktasıdır sanki.O bazı matematikçiler için kutsal bir sayıdır, tıpkı e ve Phi gibi. Ama onun serüveni henüz bitmemiştir. Bugün Pi sayısının evrenin sırlarına dair cevaplar içerdiğini düşünen insanlar vardır, Bazıları kendilerini pi nin gizemini çözmeye adamıştır. Gizemi hale çözülmemiştir. Onun peşinde sayı avcıları vardır. Hiçbir sayı bu kadar üne kavuşmamıştır. Pi sayısının Incil den geçmiş olmasından dolayı sayıyı kutsayanlar çıkmıştır. Üstelik Tevrat ve Kuran nın sayılarla şifrelendiği bu şifreler çözüldüğünde sonsuza kadar olacak her şeyin bulunacağı inancı, pi sayısını da tekrarlanmayan sayılardan olduğundan (tekrarlanmayan olaylar olarak düşünülüyor) dolayı bu sayıyı kutsal kitaplarda iddia edilen şifreler arasında ilişki kurulmaya çalışılmaktadır.Pi nin herkes için ayrı bir anlam ifade eder. Hem ilkokul öğrencisi hem de üniversite profesörü için anlam taşır. Kimi için o yunan alfabesinde 16 sıradaki harftir. Kimine göre fizik ve matematikte görülen bir sabit, yada Archimedes sabiti, Ludolph sayısıdır. Bir başkasına göre çemberin çevresinin çapına oranı yada yarıçapı 1 olan dairenin alanıdır. O, sin x=0 denklemini sağlayan en küçük pozitif sayıdır. Bir başka grup için tamamen farklı anlam içerir. Pi Sundance film festivalinde birincilik alan filmin adı, müzik topluluğu adı, şirket adı, kullandığı parfümün adıdır. Bilim adamları için onun yeri tartışılmaz. Fizikçi için Einstein nin denklemi, Schröder Dalga denklemi, bir istatikçi için normal dağılımlar için yoğunluk denklemi ne kadar önemli olduğunu sadece onlar bilir. Matematiğin hemen hemen her dalında görülür.



Sonuç olarak, Pi ile uğraş, insanın doymak bilmeyen bilim açlığı ve merakıdır. Onun basamakları sonsuza uzarken, matematikte yeni kavramlar ortaya çıktı. Bilgisayarın gücünü ve hızını onunla deniyoruz. Kısaca Pi gelişmenin bir sembolüdür. Onun sırrını ararken kendinizi ve evreni keşfetme şansınız oldukça fazladır. Dünya Pi günü kutlu olsun.



Bu yazı İnönü Üniv. Matematik Topluluğu web sayfası stu.inonu.edu.tr/~matematik alınmıştır.

Pi Günü

Kendi kendime "Biraz da bilimsel şeylerden bahsetsen iyi olur." diye telkinatta bulunup etrafa da o gözle baktığımda birden karşıma eski bir dost, tanıdık bir sembol çıktı; Pi sayısı.


Pi (p) sayısı herkesin bildiği dünyanın belki de en ünlü sayısıdır. Bir çemberin çevresinin çapına oranını veren pi'nin sembolü olan p Yunan alfebesinin 16. harfi olup o dildeki çevre kelimesinin (periometron) ilk harfidir. Bununla beraber Eski Yunanlıların bir çemberin çevresinin çapına oranı için bu simgeyi kullanmamış olduklarını da söylemiş olayım. Daha sonraki medeniyetler de bu simgeyi kullanmamışlardır. p simgesinin şu andaki anlamı ile sürekli kullanılışının tarihi 250 yıl öncesine kadar dayanır.



Matematik derslerinin vazgeçilmezi, neredeyse her sınavda karşımıza çıkan bu meşhur sayının yaklaşık değerinin 3,14 olduğunu, ama aslında irrasyonel bir sayı olan 'p' nin virgülden sonraki basamağının sonsuza kadar düzensiz gittiğini bilmeyeniniz de yoktur. 'p' nin basamakları tamamıyla tesadüfi görünen bir şekilde devam eder. On tane yüzü olan bir zarı arka arkaya attığınızı düşünün. Her atışınızda seçtiğiniz herhangi bir sayının gelme ihtimali (mesela 3 gelme ihtimali) onda birdir. Ancak unutmayın; p'nin basamakları anlamsız bir sıra da değildir. Tek bir basamağı değiştirseniz o sayı artık p olmaz.



p'nin virgülden sonra bilmem kaçıncı basamağa kadar hesaplandığı haberleri zaman zaman gazetelere, bilim sitelerine haber olur. Bilgisayarların gelişimi ile bu sayının hesabında da çok hızlı ilerlemeler kaydedilmiştir ve şu anda gelinen basamak sayısı bir trilyonu geçmiştir. En hassas hesaplarda bile 10. basamaktan sonrasına, bilimsel araştırmalar için 20 basamaktan daha ötesine ihtiyaç duyulmadığı halde tarih boyunca birçok matematikçi daha fazla basamağı hesaplamak için uğraşmıştır. Bunun ardında çok farklı sebepler olduğu iddia edilebilir ama bu gizemli sayının basamakları arasında bir kural, bir formül bulma isteği en fazla öne çıkan sebep olsa gerek.



Bu meşhur sayı için ABD'nin San Francisco şehrindeki Exploratorium müzesi 'Pi Day' ismi ile bir gün tahsis ediyor. Dünya günü, çevre günü, sevgililer günü gibi günler var ya, bunlar da 'Pi Günü' kutluyorlar. Benim de eski matematik öğretmenliği günlerimi hatırlatırcasına ilgimi çeken bu haber oldu.



Bu sene 21.si kutlanacak olan 'Pi Günü' için meraklı olup imkan bulanlar 14 Mart günü saat tam 1.59'da başlayacak bir partiye katılabilecekler. Bu tarihin İngiliz sistemine göre yazılışı pi sayısının ilk basamaklarını veriyor. Mart ayı üçüncü ay. Bu ayın 14. günü seçilmiş yani 3,14 oluyor. Başlama saati de sonraki 3 basamağı veriyor: 3,14159. Kutlamaya katılanlar 'pi' konulu şarkılar dinleyip 'pi' nin sonsuza devam eden basamaklarını sembolize eden bir sarmalı örecek, bir yandan da elmalı pasta (apple pie) yiyebilecekler. Buraya kadar anlattıklarımın espri olmadığını www.exploratorium.edu/pi adresini incelediğinizde anlayabilirsiniz.



Kütüphanemde duran kitaplardan birinin adı 'Pi Çoşkusu'. David Blatcher'ın yazdığı ve TÜBİTAK'ın Popüler Bilim Kitapları arasında çıkardığı bu kitapta istemediğiniz kadar bilgi anektodlarla beraber yer alıyor. William L. Schaaf'ın söylediği 'Matematikte hiçbir simge pi sayısı kadar gizem, romatizm, yanılgı ve insan ilgisi meydana getirmemiştir' sözüne de bu kitapta rastlamıştım. Merak edip daha fazla bilgi elde etmek, öğrenirken aynı anda eğlendirici şeylere de rastlamak isteyenler için www.joyofpi.com adresini önerebilirim.



Allah hiçbir şeyi boşu boşuna yaratmamıştır. Kim bilir, şu ana kadar bilinenler dışında p ile alakalı daha farklı neler olabilir, neleri bağrında saklıyordur? Ve yine kim bilir, bunları ortaya çıkaracaklar arasında sizlerden bazıları da olacaktır. 'Pi' gününüz kutlu olsun!