Pi (p) sayısı herkesin bildiği dünyanın belki de en ünlü sayısıdır. Bir çemberin çevresinin çapına oranını veren pi'nin sembolü olan p Yunan alfebesinin 16. harfi olup o dildeki çevre kelimesinin (periometron) ilk harfidir. Bununla beraber Eski Yunanlıların bir çemberin çevresinin çapına oranı için bu simgeyi kullanmamış olduklarını da söylemiş olayım. Daha sonraki medeniyetler de bu simgeyi kullanmamışlardır. p simgesinin şu andaki anlamı ile sürekli kullanılışının tarihi 250 yıl öncesine kadar dayanır.
Matematik derslerinin vazgeçilmezi, neredeyse her sınavda karşımıza çıkan bu meşhur sayının yaklaşık değerinin 3,14 olduğunu, ama aslında irrasyonel bir sayı olan 'p' nin virgülden sonraki basamağının sonsuza kadar düzensiz gittiğini bilmeyeniniz de yoktur. 'p' nin basamakları tamamıyla tesadüfi görünen bir şekilde devam eder. On tane yüzü olan bir zarı arka arkaya attığınızı düşünün. Her atışınızda seçtiğiniz herhangi bir sayının gelme ihtimali (mesela 3 gelme ihtimali) onda birdir. Ancak unutmayın; p'nin basamakları anlamsız bir sıra da değildir. Tek bir basamağı değiştirseniz o sayı artık p olmaz.
p'nin virgülden sonra bilmem kaçıncı basamağa kadar hesaplandığı haberleri zaman zaman gazetelere, bilim sitelerine haber olur. Bilgisayarların gelişimi ile bu sayının hesabında da çok hızlı ilerlemeler kaydedilmiştir ve şu anda gelinen basamak sayısı bir trilyonu geçmiştir. En hassas hesaplarda bile 10. basamaktan sonrasına, bilimsel araştırmalar için 20 basamaktan daha ötesine ihtiyaç duyulmadığı halde tarih boyunca birçok matematikçi daha fazla basamağı hesaplamak için uğraşmıştır. Bunun ardında çok farklı sebepler olduğu iddia edilebilir ama bu gizemli sayının basamakları arasında bir kural, bir formül bulma isteği en fazla öne çıkan sebep olsa gerek.
Bu meşhur sayı için ABD'nin San Francisco şehrindeki Exploratorium müzesi 'Pi Day' ismi ile bir gün tahsis ediyor. Dünya günü, çevre günü, sevgililer günü gibi günler var ya, bunlar da 'Pi Günü' kutluyorlar. Benim de eski matematik öğretmenliği günlerimi hatırlatırcasına ilgimi çeken bu haber oldu.
Bu sene 21.si kutlanacak olan 'Pi Günü' için meraklı olup imkan bulanlar 14 Mart günü saat tam 1.59'da başlayacak bir partiye katılabilecekler. Bu tarihin İngiliz sistemine göre yazılışı pi sayısının ilk basamaklarını veriyor. Mart ayı üçüncü ay. Bu ayın 14. günü seçilmiş yani 3,14 oluyor. Başlama saati de sonraki 3 basamağı veriyor: 3,14159. Kutlamaya katılanlar 'pi' konulu şarkılar dinleyip 'pi' nin sonsuza devam eden basamaklarını sembolize eden bir sarmalı örecek, bir yandan da elmalı pasta (apple pie) yiyebilecekler. Buraya kadar anlattıklarımın espri olmadığını www.exploratorium.edu/pi adresini incelediğinizde anlayabilirsiniz.
Kütüphanemde duran kitaplardan birinin adı 'Pi Çoşkusu'. David Blatcher'ın yazdığı ve TÜBİTAK'ın Popüler Bilim Kitapları arasında çıkardığı bu kitapta istemediğiniz kadar bilgi anektodlarla beraber yer alıyor. William L. Schaaf'ın söylediği 'Matematikte hiçbir simge pi sayısı kadar gizem, romatizm, yanılgı ve insan ilgisi meydana getirmemiştir' sözüne de bu kitapta rastlamıştım. Merak edip daha fazla bilgi elde etmek, öğrenirken aynı anda eğlendirici şeylere de rastlamak isteyenler için www.joyofpi.com adresini önerebilirim.
Allah hiçbir şeyi boşu boşuna yaratmamıştır. Kim bilir, şu ana kadar bilinenler dışında p ile alakalı daha farklı neler olabilir, neleri bağrında saklıyordur? Ve yine kim bilir, bunları ortaya çıkaracaklar arasında sizlerden bazıları da olacaktır. 'Pi' gününüz kutlu olsun!
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder